Mất mùi (mất khứu giác) là triệu chứng thường gặp khi mắc Covid-19, đến 60-80% bệnh nhân bị thay đổi về mùi vị và khoảng 10% mất mùi trong nhiều tuần.
Mỗi lần ngửi, các hạt phân tử mùi rất nhỏ (aroma molecule) lơ lửng trong không khí sẽ chạm vào tế bào thần kinh khứu giác, là tế bào về mùi (olfactory nerve cell) bên trong mũi, tạo ra tín hiệu thần kinh. Các tế bào khứu giác này sẽ gửi tín hiệu đến tế bào thần kinh vùng tổng hợp mùi trên não, khiến cơ thể nhận ra mùi.
Não con người có thể nhận ra khoảng 1.000 tỷ (1 trillion) loại mùi khác nhau. Sự khác nhau nồng độ của một mùi giúp mũi cảm nhận mùi từ đâu bay tới. Bên cạnh đó, các tế bào thần kinh mùi và vị ở vùng não thường gắn kết, làm việc chung, giúp ta ăn ngon hơn khi ngửi thấy mùi đồ ăn. Mùi thơm ngon của đồ ăn còn giúp não gửi tín hiệu đến bao tử và các tế bào hệ tiêu hóa, khiến cơ thể cảm giác đói bụng. So với tế bào thần kinh khứu giác, các tế bào vị giác có nhiều tế bào hỗ trợ và bảo vệ hơn, có nhiều mạng lưới mạch máu thần kinh (có 3 dây thần kinh dẫn tín hiệu lên não) tốt hơn, và ít bị tổn thương hơn. Vì vậy, bệnh nhân Covid-19 thường bị mất mùi trước khi mất vị giác.
Nguyên nhân do đâu?
nCoV thường vào bên trong tế bào thông qua thụ thể ACE2 (hay còn gọi la cổng ACE2). Thụ thể ACE2 có nhiều nhất trong tế bào hệ hô hấp. Đây cũng là lý do nCoV thường thâm nhập cơ thể qua hệ hô hấp.
Tế bào thần kinh khứu giác nằm bên trong mũi lại không có thụ thể ACE2. Vì vậy, nCoV thường không thể tấn công và gây nhiễm, làm tổn thương tế bào khứu giác. Tuy nhiên, tế bào khứu giác nằm giữa các tế bào hỗ trợ thần kinh (support cell) và những tế bào này lại có thụ thể ACE2. Khi nCoV xâm nhập thì các tế bào này dễ bị tấn công trước do nằm ở vùng mũi và trong đường hô hấp.
Các tế bào hỗ trợ thần kinh có vai trò cực kỳ quan trọng trong việc chuyển tín hiệu mùi vị lên não. Tổn thương các tế bào này khiến cho vùng khứu giác không hoạt động, không gửi tín hiệu thần kinh lên não, gây ra mất mùi. Khoảng 63% bệnh nhân Covid-19 phục hồi mùi sau 5 tuần và 95% phục hồi mùi sau 6 tháng.
Chữa mất mùi do Covid-19 thế nào?
Cách hiệu quả để chữa mất mùi là tập ngửi mùi. Đây là cách chữa trị phục hồi chức năng thần kinh khứu giác bằng các bài tập đơn giản, dùng trí nhớ não bộ kết hợp với các mùi quen thuộc để giúp cơ thể học lại cách ngửi mùi. Nên việc tập từ từ thì khả năng lấy lại mùi sẽ nhanh.
Đầu tiên, học ngửi 4-6 mùi mỗi ngày, mỗi lần đưa lên mũi ngửi 20-30 giây, sau đó nhắm mắt, nhớ lại mùi này trước kia thơm hay khó chịu thế nào. Bạn nên bắt đầu bằng các mùi đơn giản, quen thuộc như mùi nước hoa, mùi kem cạo râu, mùi của chồng, vợ, mùi của thú cưng... Dần dần đến các mùi khó chịu như mùi nước tiểu hay mắm tôm... Lặp lại bài tập nhiều lần trong ngày, tập ngay khi mới bắt đầu mất mùi sẽ giúp phục hồi mùi nhanh hơn. Bài tập này cũng có thể áp dụng và kết hợp với mất vị giác của đồ ăn do Covid-19. Chúng ta nếm món ăn và nhớ lại vị của món ăn trước kia.
Không nên tự ý dùng các loại thuốc, đặc biệt thuốc steroid (dexamethasone, systemic corticosteroid CS) chữa mất mùi. Các nghiên cứu thế giới chỉ ra dùng các thuốc này không hiệu quả, chưa kể lạm dụng có thể gây nhiều tác dụng phụ, ảnh hưởng sức khỏe.
VNE